Okuddamu okukola eccupa z’okwewunda ziyinza okuba ez’okusoomoozebwa olw’ebintu eby’enjawulo ebikozesebwa n’ekintu ekisigaddewo ne kirekebwa munda. Ekitabo kino kiwa enkola ey’omutendera okusobola okuddamu okukola obulungi eccupa zo ez’okwewunda n’okukendeeza ku buzibu bw’obutonde.
Okwanjula
Obukulu bw'okuddamu okukola obucupa bw'okwewunda .
Buli mwaka, eby’okwewunda bifulumya obuwumbi 120 obw’okupakinga. Kino kivaamu kasasiro munene akwata ku butonde bw’ensi mu ngeri embi. Eccupa nnyingi ez’okwewunda zikolebwa mu bintu ebitali byangu kuddamu kukola, gamba ng’obuveera obutabuliddwamu, ekikaluubiriza kaweefube w’okuddamu okukola ebintu.
Okuddamu okukola eccupa z’okwewunda kikuwa emigaso mingi. Ekisooka, kikuuma eby’obugagga eby’omu ttaka nga kiddamu okukozesa ebintu ebyandibadde bisuulibwa. Ekirala, kiyamba okukendeeza ku bungi bwa kasasiro asindikibwa mu bifo omusuulibwa kasasiro n’ebyuma ebiyokya, ate nga kino kikendeeza ku mukka ogufuluma mu bbanga. N’ekisembayo, okuddamu okukola ebintu mu ngeri entuufu kiziyiza obucaafu naddala mu makubo g’amazzi, kasasiro w’obuveera abeera ow’akabi ennyo mu bulamu bw’omu nnyanja.
Ebikosa obutonde bw’ensi olw’ebisasiro eby’okwewunda .
Kasasiro ow’okwewunda ayamba ku kizibu ky’obucaafu obuva mu buveera obugenda bweyongera. Ebintu bingi ebikolebwa mu buveera obutwala ebikumi n’ebikumi by’emyaka okuvunda. Kasasiro ono ow’obuveera atera okuggweera mu bifo ebisuulibwamu kasasiro oba ekisinga obubi, mu nnyanja, gy’akosa ebisolo by’omu nsiko n’ebitonde. Okugatta ku ekyo, okukola obuveera buno kizingiramu okukozesa amafuta g’ebintu ebikadde, ekivaako enkyukakyuka y’obudde.
Emigaso gy’okuddamu okukola ebintu .
Okukuuma eby’obugagga : Okuddamu okukola kiyamba okukuuma eby’obugagga eby’omu ttaka nga petroleum, ekozesebwa okukola obuveera. Nga tuddamu okukola ebintu, tukendeeza ku bwetaavu bw’ebintu ebipya ebisookerwako, nga kino nakyo kikuuma amaanyi n’amazzi.
Okukendeeza ku kasasiro w’okusuula kasasiro : Ebifo ebisuulibwamu kasasiro bijjula kasasiro, era obucupa obw’okwewunda kitundu ku kizibu kino. Okuddamu okukola eccupa zino kitegeeza nti tezikoma mu bifo ebisuulibwamu kasasiro, bwe kityo ne kigaziya obulamu bw’ebifo bino n’okukendeeza ku buzibu bw’obutonde bw’ensi.
Okuziyiza obucaafu : Eccupa z’okwewunda bwe zisuulibwa mu ngeri etali ntuufu, zisobola okufulumya eddagala ery’obulabe mu ttaka n’amazzi. Nga tuddamu okukola ebintu bino, tukakasa nti ebintu bino bikolebwa bulungi era ne biddamu okukozesebwa, ne bitangira obucaafu bw’obutonde.
Mu bufunze, okuddamu okukola eccupa z’okwewunda kikulu nnyo okukendeeza ku bulabe bw’obutonde bw’ensi, okukuuma eby’obugagga, n’okuziyiza obucaafu. Nga tukola enkyukakyuka entonotono mu mize gyaffe egy’okusuula, tusobola okukosa ennyo obulamu bw’ensi yaffe.
Okuteekateeka obucupa bw’okwewunda okuddamu okukola ebintu ebirala .
Okwoza ebibya .
Okunaaba ebisigaddewo .
Nga tonnaddamu kukola kintu kyonna, kyetaagisa okuyonja ebintu byonna ebisigaddewo okuva mu bucupa bwo obw’okwewunda. Ekintu ekisigaddewo kisobola okufuula enkola y’okuddamu okukola ebintu, ne kifuula obutakola bulungi. Laba engeri gy'oyinza okuyonja obulungi ebika by'eccupa eby'enjawulo:
Eccupa z'obuveera : .
Oyoze n’amazzi agabuguma.
Kozesa bbulawuzi entono okuggyamu ebisigadde ebikakali.
Leka efuuke empewo ekale ddala.
Eccupa z'endabirwamu : .
Okunaaba n’amazzi agookya okusumulula ekintu kyonna ekisigaddewo.
Kozesa bbulawuzi y’eccupa okusobola okufunda.
Empewo zikala nga zifuuse upside ku katambaala akayonjo.
Ebintu ebikozesebwa mu byuma : .
Oyoze bulungi n’amazzi agabuguma.
Siimuula ekintu ekisigaddewo n’olugoye oba sipongi.
Kakasa nti ekibya kikalu ddala nga tonnaddamu kukola.
Ebitundu ebikutula .
Okuggyawo ebiwandiiko n’enkoofiira .
Okumenya obulungi eccupa zo ez’okwewunda kiyamba okukakasa nti buli kintu kiddamu okukozesebwa obulungi. Laba engeri gy'oggyawo ebiwandiiko n'enkoofiira nga toyonoonedde bibya:
Eccupa z'obuveera : .
Situla mpola ku biwandiiko. Singa ebisigadde ebinyirira bisigalawo, kozesa omwenge omutono ogusiiga okuguyonja.
Ggyako enkoofiira ne ppampu zonna eziyungiddwa. Bino bitera okukolebwa mu bintu eby’enjawulo era birina okwawulwa.
Eccupa z'endabirwamu : .
Nnyika eccupa mu mazzi agabuguma era aga ssabbuuni okusumulula ebiwandiiko.
Sekula akabonero era okozese ekyuma ekikusike okuggyamu ekisigadde kyonna.
Enkoofiira z’ebyuma oba amatondo ag’enjawulo. Ebitundu bino bitera okubaamu ebintu ebitabuddwa (okugeza, enzizi z’ebyuma munda mu ppampu za pulasitiika) era birina okusangulwa nga tebinnaba kuddamu kukola.
Ebintu ebikozesebwa mu byuma : .
Ebiwandiiko ku bibya eby’ebyuma osobola okubiggyako ng’onnyika mu mazzi agabuguma.
Kozesa ekyuma oba ekisekula okusitula ebiwandiiko ebikakanyavu.
Kakasa nti ekintu kibeera nga tekirina kiziyiza kyonna ekisigaddewo.
Wa w'oddamu okukola eccupa z'okwewunda .
Enteekateeka z'okuddamu okukola ebintu mu munisipaali .
Curbside Recycling .
curbside recycling programs zaawukana okusinziira ku kifo. Okutwalira awamu, bakkiriza ebintu nga endabirwamu, bbaasa, n’ebiveera ebinene. Pulogulaamu ezisinga zisobozesa eccupa z’okwewunda ez’endabirwamu n’ebyuma okuddamu okukozesebwa ku mabbali g’ekkubo. Kyokka, ebintu ebitonotono, nga enkoofiira ne ppampu, biyinza obutakkirizibwa. Kikulu nnyo okukebera ebiragiro by’okuddamu okukola ebintu mu kitundu kyo ku byetaago ebitongole. Bawa ebikwata ku nsonga eno mu bujjuvu ku ekyo ekiyinza okuddamu okukozesebwa ku mabbali g’ekkubo. Ebitundu ebimu biyinza okukwetaagisa okwawula ebintu ebimu oba okugoberera emitendera egy’enjawulo egy’okuteekateeka.
Enteekateeka ez’enjawulo ez’okuddamu okukola ebintu .
Terracycle .
Terracycle ekola pulogulaamu ez’enjawulo ez’okuddamu okukola ebintu eby’okwewunda n’ebintu ebirala ebizibu okuddamu okukola. Bakolagana n’ebika n’abasuubuzi ab’enjawulo okusobola okwanguyiza okuddamu okukola ebintu. Enteekateeka ya Terracycle ey’okwewunda n’okupakinga Zero Waste Box Program ekusobozesa okukung’aanya n’okuweereza ebitereke byo eby’okwewunda ebitalimu kintu kyonna okuddamu okukozesebwa. Ebika n’abasuubuzi abeetabye mu mpaka zino mulimu:
Nordstrom : Akkiriza ebidomola eby'okwewunda ebitalimu kintu kyonna okuva mu kika kyonna.
SAKS : ekuwa eky'okulonda eky'okuweereza ku mail nga kiriko ebiwandiiko ebiraga nti omuntu agenda okusindika ku bwereere.
l'Occitane : Awa ebifo ebisuulibwa mu maduuka gaabwe.
Enkolagana zino zigifuula ennyangu okuddamu okukola eccupa z’okwewunda, awatali kufaayo ku kika.
Enteekateeka z’okutwala ebintu mu ngeri ey’enjawulo (brand-specific take-back).
Ebika bingi birina pulogulaamu zaabyo ez’okuzzaayo okukubiriza okuddamu okukola ebintu. Enteekateeka zino zitera okuwa empeera olw’okwetabamu. Eby’okulabirako mulimu:
Mac's 'back to Mac' program : Ddayo ebitereke mukaaga ebitalimu kintu kyonna ku counter ya Mac oba ku yintaneeti okufuna lipstick ey'obwereere. Pulogulaamu eno etumbula okuddamu okukola ebintu ebirala n’okusasula empeera eri bakasitoma.
Lush's Pot Return Program : Leeta ebiyungu bitaano ebiddugavu ebiddugavu oba ebitangaavu mu dduuka ofune masiki ya ffeesi empya ey'obwereere. Lush eddaamu okukola ebiyungu bino mu kupakira ebipya, ne kikola enkola ya closed-loop.
Enteekateeka zino ezikwata ku kika kino tezikoma ku kuyamba kuddamu kukola bucupa bwa kwewunda wabula era ziwa ebisikiriza okukubiriza bakasitoma bangi okwetabamu. Bulijjo kebera ku mukutu gwa brand eno okumanya ebisingawo ku ngeri y’okwetabamu n’empeera ki eziriwo.
okuddamu okukozesa nga tonnaba kuddamu kukola bintu .
Ebirowoozo by'okuddamu okukozesa obuyiiya .
Eccupa z’okwewunda eziddamu okukozesebwa .
Nga tonnaddamu kukola, lowooza ku ky’okuddamu okukozesa obucupa bwo obw’okwewunda. Okuddamu okukozesa ebibya bino kiyinza okwongera ku bulamu bwabyo n’okukendeeza ku kasasiro.
Ebirowoozo by'okuddamu okukozesa ppampu n'ebitonnyeze :
Ddamu ojjuze ebintu ebirala : Okuyonja n'okuyonja ppampu n'ebitonnyeze. Zikozese ku bizigo ebikoleddwa awaka, ssabbuuni oba ebintu ebirala eby’amazzi.
Ebimera ebifuukuula : obucupa obutono obufuuyira busobola okuddamu okukozesebwa ng’abafu. Kino kiyamba okukuuma ebimera byo nga birungi era nga birimu amazzi.
Dispensers for kitchen liquids : Kozesa ppampu eziyonjeddwa okugaba amafuta, vinegars, oba ssabbuuni w'amasowaani. Kino kiwa chic look eri ebintu byo ebikulu eby’omu ffumbiro.
Pulojekiti za DIY .
Funa obuyiiya n'ebintu byo eby'okwewunda ebitalimu kintu kyonna. Ziyinza okufuulibwa ebintu eby’omugaso era eby’okuyooyoota.
Engeri eziyiiya ez'okuddamu okukozesa ebidomola okutereka oba emirimu gy'emikono :
Storage Solutions : Kozesa ebibya n’obucupa okutegeka ebintu ebitonotono nga ppamba, ppini za bobby, oba ebikozesebwa mu ofiisi. Ziyooyoote ne langi oba ebiwandiiko ebikukwatako ng’okwata ku muntu.
Pulojekiti z'emikono : Fuula konteyina ez'okwewunda mu pulojekiti za DIY ezisanyusa. Okugeza nga:
Mini Planters : Okukyusa ebibya n'amacupa bifuuke mini planters okufuna succulents oba herbs.
Ebikwaso bya kandulo : Kozesa eccupa z’endabirwamu oba ebibya ng’ebikwaso by’omumuli. Oteekamu langi oba okuyooyoota okusobola okulabika obulungi.
Ebintu ebigenda okutambula : Ebibbo ebitonotono n’obucupa osobola okubikozesa okutereka ebitundu bya shampoo, conditioner, oba loosi ebiringa eby’entambula. Kino kikendeeza ku bwetaavu bw’ebintu ebikozesebwa mu kutambula omulundi gumu.
Bw’oddamu okukozesa obucupa bw’okwewunda, osobola okukendeeza ku kasasiro n’okola ebintu eby’omugaso, ebirabika obulungi eri amaka go. Enkyukakyuka zino ennyangu zisobola okukola kinene ku butonde bw’ensi n’okukubiriza enkola ezisobola okuwangaala.
Okusoomoozebwa okwa bulijjo n’okugonjoola ebizibu .
Ebitundu ebitasobola kuddamu kukozesebwa .
Okuddamu okukola eccupa z’okwewunda ziyinza okuba ez’akakodyo olw’ebitundu ebitasobola kuddamu kukola nga ppampu n’ebitonnyeze. Ebitundu bino bitera okubaamu ebintu ebitabuddwa, ekikaluubiriza enkola y’okuddamu okukola ebintu.
Okukwata ebintu ebitabuddwa : .
Pampu ne Droppers : Ebitundu bino bitera okukolebwa mu buveera, ebyuma, ne kapiira nga bigattiddwa. Zaawukanye ku bidomola nga tonnaddamu kukola.
Multi-layer packaging : Ebintu nga toothpaste tubes ne pouches bitera okukolebwa mu layers z’ebintu eby’enjawulo.
Enjawulo mu kuddamu okukola ebintu mu kitundu .
Amateeka agafuga okuddamu okukola ebintu bisobola okwawukana nnyo okusinziira ku kifo w’oli. Okutegeera ebiragiro bino eby’ekitundu kikulu nnyo okusobola okuddamu okukola obulungi.
Okukebera ebiragiro by'ekitundu :
Amagezi g'okukebera ebiragiro by'ekitundu :
Ebikozesebwa ku yintaneeti : Munisipaali nnyingi zirina ebikwata ku kuddamu okukola ebintu mu bujjuvu ku mikutu gyabwe.
Tuukirira ebifo eby'omu kitundu : Bw'oba tokakasa, kuba ku ssimu y'ekifo kyo eky'okuddamu okukola ebintu eby'enjawulo okubuuza ku bintu ebitongole.
3.Enteekateeka z’abantu b’omukitundu : Noonya emikolo oba enteekateeka z’okuddamu okukola ebintu mu kitundu eziyinza okukkiriza ebintu ebitali mu kulonda kwa bulijjo okw’oku mabbali.
Mu bufunzi
Okuzzaamu amaanyi okuddamu okukola .
Okuddamu okukola eccupa z’okwewunda kulina emigaso mingi. Ekuuma eby’obugagga eby’omu ttaka, ekendeeza ku kasasiro w’okusuula kasasiro, n’okuziyiza obucaafu. Nga tuddamu okukola ebintu, tukendeeza ku bwetaavu bw’ebintu ebipya ebisookerwako, okukekkereza amaanyi n’amazzi. Okuddamu okukola obulungi kiziyiza eddagala ery’obulabe okufuula obutonde bw’ensi obucaafu, okukuuma ettaka lyaffe n’emikutu gy’amazzi. Kaweefube ono okutwalira awamu ayamba okukendeeza ku buzibu obuva mu kasasiro ow’okwewunda.
Okuyita okukola .
Ffenna tukola ekitundu mu kufuula ensi yaffe okubeera eya kiragala. Tandika ng’oddamu okukola eccupa zo ez’okwewunda n’okukozesa ebintu ebikuuma obutonde. Weetabe mu nteekateeka z’okuddamu okukola ebintu ebiweebwa ebika n’abasuubuzi. Noonya pulogulaamu z’okutwala ebintu n’engeri ez’enjawulo ez’okuddamu okukola ebintu nga Terracycle. Jjukira nti buli mutendera omutono gubala. Ka tukole wamu okukendeeza ku kasasiro n’okutumbula enkola ezisobola okuwangaala. Weegatte ku kibiina leero era okole ekirungi ku nsi yaffe.
